Er komt steeds meer besef dat actief luisteren naar ervaringen van patiënten/cliënten en hun naasten de kwaliteit en veiligheid van de zorg sterk kan verbeteren zonder dat daar grote veranderingstrajecten voor nodig zijn. Dit noemen we patiënten/cliënten participatie.
In de vorige blog hebben we uitgebreid gesproken over hoe je de juiste participanten selecteert. In deze blog gaan we dieper in op hoe je de juiste tool selecteert voor de patiënten/cliëntenparticipatie.
De vorm van participatie is afhankelijk van de wijze waarop patiënten/cliënten worden betrokken. Het is mogelijk hen alleen te informeren, maar ook om hen mee laten beslissen over bepaalde kwesties. Het type activiteit waaraan je patiënten wilt laten participeren en het doel dat je ermee hebt, bepalen gezamenlijk welke vorm van participatie het meest geschikt is.
Een handig hulpmiddel is de participatieladder. Deze onderscheidt vijf vormen van participatie die de intensiteit ervan aangeven. Hoe hoger op de ladder, hoe meer invloed patiënten krijgen. Op de laatste drie treden, advies, gezamenlijke besluitvorming en regie bij de patiënt hebben patiënten een actieve inbreng en nemen zij zelf (ook) initiatief.
Er ontstaat een gelijkwaardige samenwerking zodra de patiënt/cliënt mee beslist. De patiënten/cliënten hebben een eigen rol waarbij sprake is van gezamenlijke besluitvorming met de professional. Dit hoeft niet altijd een behandelaar of zorgverlener te zijn. De term professional kan ook betrekking hebben op management en directie van een zorginstelling. Gezamenlijk wordt vastgesteld waarover zij willen spreken, waarbij de professional zich in principe verbindt aan de uitkomsten van deze gesprekken.
Patiënten/cliënten participatie is geen doel op zich, maar een middel om te komen tot betere zorgverlening. Wanneer patiënten/cliënten worden betrokken, is het belangrijk om rekening te houden met drie basale vereisten:
Voordat een zorginstelling aan de slag kan met patiënten/cliënten participatie, is het belangrijk eerst te specificeren wat het doel is van de participatie.
Verschillende doelen van participatie kunnen zijn:
Meestal is er sprake van een combinatie van doelen. Wel is het belangrijk om te bepalen welk doel prioriteit heeft.
De vorm van participatie hangt ook af van de fase waarin een project of proces zich bevindt. De gewenste rol van de patiënt/cliënt en de vorm van participatie verschillen per fase. Globaal zijn in ieder besluitvormingsproces of ontwikkeling van een zorgproces de volgende fasen te onderscheiden:
Door patiënten/cliënten vroegtijdig te betrekken is het mogelijk om te vragen naar wensen en behoeften van patiënten en daarbij aansluiting te zoeken. Als patiënten in de fase van bijstelling een rol krijgen, is de invloed op het gehele proces minder groot en zullen ook andere eisen aan de patiënt/cliënt worden gesteld. Een patiënt/cliënt en naasten kan dan wel goed een mening geven over specifieke onderdelen van het proces of ervaringen met bepaalde aspecten.
De keuze voor een vorm van participatie hangt ook af van het niveau in de organisatie waar participatie gewenst is. Bij een individueel contact tussen zorgverlener en patiënt is een andere vorm nodig dan wanneer het gaat om betrokkenheid bij besluiten die de directie van een zorginstelling neemt.
Als niveaus zijn te onderscheiden:
Wil je meer weten over patiëntenparticipatie en welke tools je hiervoor kunt inzetten? Download het eBook 'Hoe maak je van zorg, écht goede zorg?'. Leer aan de hand van praktijkvoorbeelden hoe je patiëntenparticipatie kunt inzetten voor het verbeteren van de kwaliteit en veiligheid van zorg.
